Apêl radicaliaeth y Crynwyr yng ngogledd Cymru  

Daeth y Crynwyr i’r amlwg yn gyntaf yn ystod anhrefn y Rhyfel Cartref yn Lloegr (neu’n fwy cywir y Rhyfel Cartref Prydeinig!) yn y 1640au. Roedd gŵr ifanc o’r enw George Fox yn anfodlon â rhwysg a hierarchaeth Eglwys Lloegr a dechreuodd ef hyrwyddo perthynas uniongyrchol rhwng yr unigolyn â Duw ac felly dileu’r angen am yr offeiriadaeth yn ganolwr.  

Ystyriai’r Crynwyr cynnar eu bod yn dychwelyd at ffurf lai llygredig o Gristnogaeth. Roedd llawer o’u credoau yn ymadawiad radical o’r moesoldeb a dderbyniwyd yn yr oes honno.  

Y berthynas bersonol hon â Duw a  apeliodd i’r bobl â meddyliau annibynnol yn Nolgellau.   Yn dilyn ymweliad gan George Fox ei hun yn 1657, sefydlwyd cymuned lewyrchus yma ac mae llawer o gyn cartrefi’r Crynwyr wedi goroesi. 

O ganlyniad i erledigaeth grefyddol, mudodd llawer o Grynwyr Dolgellau i Pennsylvania yn 1686-7 wedi’u harwain gan Rowland Ellis. Ailadroddir eu hanes yn nofel 1969 Marion Eames, Y Stafell Ddirgel.    

Roedd bod ag egwyddorion moesegol cryf mewn busnes yn ganolog i ffordd o fyw'r Crynwyr, yn enwedig fel y dechreuodd y Chwyldro Diwydiannol effeithio ar fywydau pobl. Roedd Abraham Derby, Crynwr a oedd yn ddiwydiannwr, wedi cynllunio adeiladu ffwrnais chwyth yn Nolgun yn 1713 a datblygwyd y syniad gan Grynwyr lleol.  Roedd y mwyngloddiau gerllaw yn Nhir Stent hefyd yn cael eu rhedeg gan Grynwyr ac yn cyflenwi’r mwyn haearn. Gwyddom fod ffwrnais Dolgun yn gweithredu rhwng 1719 a 1770.

Dogfen

Teithlen Beiblau a Mynachlogydd application/pdf / 3.37 MB Panel Dehongli Dolgellau Interpretation Panel application/pdf / 0.44 MB

Llawrlwytho Taith Sain

Grym y Beibl - Trac 1 - Abaty Cymer audio/mpeg / 12.68 MB Grym y Beibl - Trac 2 - Eglwys Sant Marc audio/mpeg / 6.98 MB Grym y Beibl - Trac 3 - Dolgellau audio/mpeg / 10.5 MB

• Mynediad i gludiant gyhoeddus
• Parcio
• Pwynt Gwybodae-th
• Pramiau
• Teithiau Cerdded Cyfagos
• Cyfleuster-au Plant
• Toiledau
• Di-wifr
• Mynediad i Gadair Olwyn

Cost Mynediad

Mynediad am Ddim

Cyfeiriadau

Ffordd

Oddi ar yr A470

Tren

Gorsaf agosaf yw Abermaw - oddeutu 10 milltir

Bws

Gorsaf bws yn Sgwâr Eldon

Beic

Traciau beic oddi ar y ffordd gyda Abermaw

Manylion Ymarferol

Rhif Cyfeirnod Grid Llawn: SH 728177 Mapiau Landranger yr Arolwg Ordnans: OS 124

Traveline Cymru

Sustrans

Cysylltu

Ffôn

01341 422888

Cyfeiriad

Canolfan Groeso Dolgellau, Dolgellau, LL40 1PU