Adfeilion dramatig mewn tirwedd drawiadol.

Saif Castell y Bere’n ddramatig ar grimog naturiol o graig sy’n gwthio allan o lawr Dyffryn Dysynni. Mae mynydd mawr yn y golwg i’r gogledd-ddwyrain: Cader Idris, a gafodd ei enwi ar ôl cawr Cymreig mytholegol a seryddwr. Mae’n fan anghysbell ac mae’r golygfeydd yn syfrdanol.

Mae gan un o’r cyntaf o sawl castell a gafodd eu hadeiladu gan Llywelyn Fawr, Castell y Bere, hanes o drais i gyfateb i’w lleoliad dramatig. Fe gychwynnodd ym 1221 ar ôl anghydfod rhwng Llywelyn a’i fab Gruffudd. Ar ôl ymddiried ynddo wrth reoli’r rhan hon o Wynedd, profodd Gruffudd yn rhy annibynnol i’w dad. Carcharodd Llywelyn ef ac adeiladodd y cadarnle hwn i amddiffyn ffin ddeheuol ei diriogaeth.

Cynhwysodd Llywelyn lawer ar y graig allan o blwm, siâp triongl bron hwn. Ceir gweddillion sawl tŵr, gan gynnwys dau oedd wedi’u hadeiladu mewn siâp D, dyluniad y mae Llywelyn wedi’i ffafrio i bob golwg. Yn unigryw, ceir Tŵr y De – y gred yw mai lle byw preifat y tywysog oedd hwn – sydd ar wahân i’r adeiladau eraill yn sgil ffos nadd dwfn. Byddai pobl wedi mynd ato trwy groesi pont bren.

Cadwch lygad allan am weddillion y ffynnon, ychydig y tu mewn i’r fynedfa. Daethpwyd o hyd i fwced bren ganoloesol yn hwn yn y 19eg ganrif; mae modd ei gweld yn Amgueddfa Genedlaethol Cymru yng Nghaerdydd.

Roedd Castell y Bere’n safle i un o’r ymdrechion olaf, anochel gan Dafydd ap Gruffudd, tywysog olaf Gwynedd, i atal y goresgynwyr o Loegr. Ar 25 Ebrill 1283, ar ôl gwarchae o ddeng niwrnod, cymerodd llu cryf o dair mil o Saeson y gaer, a ffodd Dafydd.

Estynnodd Edward I Gastell y Bere ymhellach a sefydlodd fwrdeistref gerllaw. Dim ond 11 mlynedd yn ddiweddarach, cafodd y castell ei gymryd eto mewn gwrthryfel Cymreig a’i ddarostwng i adfail.

Adfail rhyfeddol, helaeth, sy’n berffaith i’w archwilio gyda’r teulu.

Linciau

Castell y Bere

• Parcio
• Teithiau Cerdded Cyfagos
• Man Edrych

Cost Mynediad

Mynediad am Ddim

Cyfeiriadau

Ffordd

2 filltir i’r gogledd-ddwyrain o’r B4405 yn Abergynolwyn.

Tren

2½ filltir o orsaf drenau Abergynolwyn.

Bws

Dim gwasanaeth bws addas.

Beic

2 filltir i’r gogledd-ddwyrain o Abergynolwyn.

Cerdded

2 filltir i’r gogledd-ddwyrain o Abergynolwyn.

Manylion Mynediad

Canolig. Angen esgidiau cerdded. Caniatâd i gŵn.

Manylion Ymarferol

Cysylltu

Cyfeiriad

ger Abergynolwyn