Castell Cymreig cynnar, a gafodd ei adeiladu a’i ddinistrio mewn olyniant cyflym.

Arferai Castell Cynfael sefyll ar fryn bach, yn edrych dros Foryd Dysynni, ychydig i’r gogledd-ddwyrain o dref glan môr Tywyn. Cafodd ei adeiladu yng nghanol y 12fed ganrif gan Cadwaladr ap Gruffudd, mab Gruffudd ap Cynan, rheolwr Gwynedd.

Ym 1137, pan fu farw Gruffudd, cymerodd brawd hŷn Cadwaladr, Owain Gwynedd, bŵer. I ddechrau, roedd Owain a Cadwaladr yn gynghreiriaid llwyddiannus yn eu brwydrau yn erbyn y Normaniaid, ond wedyn, datblygodd drafferthion pŵer rhyngddynt. Ym 1144, anfonodd Owain ei feibion, Hywel a Cynan, i gymryd y tiroedd yr oedd Cadwaladr yn eu rheoli, ac ym 1147, gwnaethant ddwyn gwarchae a dinistrio Castell Cynfael. Nododd y bardd Cynddelw'r frwydr hon fel un o adegau gorau Hywel, a disgrifiodd yn eglur y tŵr yng Nghynfael yn cwympo i lawr gyda’r fflamau.

Mae’n sicr i Hywel fod yn drwyadl wrth ddinistrio Castell Cynfael, oherwydd nid oes llawer o strwythur y 12fed ganrif wedi goroesi. Castell mwnt a beili oedd hwn (hynny yw, roedd tŵr ar ben y mwnt ac roedd ffos neu wal amddiffynnol o’i gwmpas), a gafodd ei adeiladu mewn arddull a ddefnyddiwyd yn draddodiadol gan y Normaniaid. A gallwch weld yn glir, sut cafodd y mwnt ei greu fan hyn trwy gloddio ffos ddofn o gwmpas rhan uchaf y bryn bach. Mae’n werth dringo i’r copa i gael rhai golygfeydd gwych.

Man hyfryd am bicnic tawel.

• Parcio
• Teithiau Cerdded Cyfagos
• Man Edrych

Cost Mynediad

Mynediad am Ddim

Cyfeiriadau

Ffordd

1 filltir i’r de o bentref Bryncrug ar y ffyrdd bach.

Tren

Oddeutu 2½ filltir o orsaf drenau Tywyn.

Bws

Mae bysiau’n stopio ym Mryncrug. Ffoniwch Traveline Cymru ar 0871 200 2233 neu ewch ar-lein i http://www.traveline-cymru.info i gael y wybodaeth ddiweddaraf am gludiant cyhoeddus.

Beic

1 filltir i’r de o bentref Bryncrug ar y ffyrdd bach.

Cerdded

1 filltir i’r de o bentref Bryncrug ar y ffyrdd bach neu lwybrau troed.

Manylion Mynediad

Canolig. Angen esgidiau cerdded. Caniatâd i gŵn.

Cysylltu

Cyfeiriad

ger Bryncrug, LL36 9RD