Sant Crwst o’r ‘Hen Ogledd’

Mae traddodiad yn cysylltu Sant Crwst gyda’r Hen Ogledd.  Tua’r flwyddyn 540 cafodd ei wahodd gan y brenin Cymreig, Maelgwyn Gwynedd i sefydlu clas, sy’n debyg i fynachdy, yn Llanrwst.  Credir fod y clas yma yng Nghae Llan, ger ble mae Capel Presbyteraidd Seion heddiw.

Ail-adeiladwyd Eglwys Sant Crwst yn y 12fed ganrif ar dir oedd yn eiddo i Rhun ap Nefydd Hardd i wneud yn iawn am lofruddiaeth tywysog Idwal, mab Owain Gwynedd, gan ei dad.  Dinistriwyd yr adeilad gwreiddiol yn llwyr yn y 15fed ganrif gan Iarll Penfro oedd ar ochr yr Iorciaid, wrth dalu yn ôl am anrhaith Dinbych.  Mae’r adeilad rhestredig Gradd I presennol yn dyddio o tua’r adeg yma.  Cafodd ei adeiladu mewn dull perpendicwlar o gerrig rwbel a chalchfaen nadd ac mae gan yr eglwys gysylltiadau hir gyda theulu bonheddig Wynn o Wydir a chladdwyd llawer ohonynt yma.  Ceir yma nodweddion pensaernïol nodedig fel  croglen o’r 15fed ganrif wedi ei cherfio’n goeth - a ystyrir yn un o’r rhai gorau yng Nghymru a  bedyddfaen gyda ffurfiau cymhleth organig.

Ychwanegwyd Capel Gwydir at yr eglwys yn 1633-34 gan Richard Wynn, ac mae mwyafrif y gosodiadau a’r gosodion mewnol yn rhai gwreiddiol.  Yma ceir arch garreg o’r 13eg ganrif a ddywedir oedd yn eiddo i Lywelyn ap Iorwerth (Llywelyn Fawr).  Yn 1884, bu cwmni o benseiri, Paley ac Austin o Lancaster, yn adnewyddu’r eglwys yn helaeth.  Ychwanegwyd ystlys gogleddol a newidwyd sawl nodwedd wreiddiol. 

Dogfen

Teithlen - Tywysogion Gwynedd yn Nyffryn Conwy application/pdf / 0.44 MB

• Mynediad i gludiant gyhoeddus
• Parcio
• Pramiau
• Teithiau Cerdded Cyfagos
• Taith deulu
• Mynediad i Gadair Olwyn

Amseroedd Agor

9.30am-5.00pm

Cost Mynediad

Mynediad am Ddim

Cyfeiriadau

Ffordd

Mae Llanwrst ar yr A470 rhwng Cyffordd Llandudno a Betws y Coed. Mae'r Eglwys oddi ar Y Sgwar tuag at yr afon

Tren

Llanrwst - 1/2 milltir

Bws

Bysiau yn stopio yn y pentref

Beic

Ar lwybr beicio Dyffryn Conwy

Cerdded

O faes parcio Glasdir cerddwch ar hyd yr afon tuag at yr eglwys

Manylion Ymarferol

Rhif Cyfeirnod Grid Llawn: SH 797616 Mapiau Landranger yr Arolwg Ordnans: 115,116

Traveline Cymru

Sustrans

Cysylltu

Ffôn

01492 640223

Cyfeiriad

Eglwys Sant Grwst, Llanrwst, LL26 0LE