Adfeilion dirgel caer hynafol.

Mae Afon Prysor yn ymdroelli’n ysgafn trwy ei dyffryn yn ne Eryri. Mae hwn yn dir tawel, gyda chloddiau sychion yn cris-groesi ac yn cael ei bori gan dda byw. Efallai mai ei nodwedd fwyaf nodedig yw traphont o garreg, a gafodd ei hadeiladu ym 1882 i gario rhan o’r rheilffordd rhwng y Bala a Blaenau Ffestiniog. Ond 1½ filltir i’r dwyrain i’r bont fawr hon mae olion strwythur hŷn, mwy dirgel, sef Castell Prysor.

O’r ffordd, gallwch weld yn glir y cnap amlwg o graig y safai’r castell arno ar un tro. Mae’r graig wedi’i gorchuddio mewn carreg leol, sydd bron yn fertigol mewn mannau, ac a oedd yn cynnwys tŵr bach wedi’i wneud o garreg neu bren arno ar un tro. Mae olion sylfeini’r tŵr yn parhau i oroesi. Mae’n ymddangos iddo debygu i dŵr o’r 12fed ganrif yn Ninas Emrys a Thomen Castell sydd, fel Castell Prysor, wedi’i wneud o frigiad craig naturiol.

O gwmpas gwaelod y domen, i’r gorllewin ac i’r dwyrain, gallwch olrhain tri adeilad petryal mawr – gweddillion tebygol neuadd a blociau llety.

Mae rhai haneswyr yn awgrymu bod Llywelyn Fawr wedi adeiladu’r castell ar ddechrau’r 13eg ganrif. Mae pobl eraill yn credu ei fod eisoes wedi bodoli pan ddaeth i rym. Ychydig iawn a wyddwn yn siŵr. Mewn gwirionedd, erbyn i Gastell Prysor wneud ei hun yn hysbys mewn cofnodion hanesyddol, hwyrach ei fod eisoes wedi’i ddinistrio. Ar 1 Gorffennaf 1284, ysgrifennodd brenin Lloegr, Edward I, lythyr gan Gastell Prysor, wrth iddo deithio’r tir iddo’i goncro’r flwyddyn cyn hynny.

Yn yr un modd â Chastell Dolbadarn a Chastell Dolwyddelan, saif y gaer mewn porfeydd gwartheg yr ucheldir helaeth ac mae’n rheoli llwybr trwy’r mynyddoedd. Ond os credd rhai fod ynddo ddiffyg rhamant, tras a mawredd rhai o’r gwrthgloddiau tywysogaidd eraill hynny, mae gan Gastell Prysor, fel y dyffryn y mae’n sefyll arno, gyfaredd dawel a chynnil ei hun.

Cynigia Ddyffryn Prysor rai teithiau cerdded gwych – mae’r llwybr dros y draphont yn cael ei hargymell yn arbennig.

• Parcio
• Teithiau Cerdded Cyfagos
• Man Edrych

Cost Mynediad

Mynediad am Ddim

Cyfeiriadau

Ffordd

Mae’r castell ar yr A4212, 3½ milltir i’r dwyrain o Drawsfynydd.

Tren

13 milltir o orsaf drefnau Llandecwyn.

Bws

Dim gwasanaeth bws addas.

Beic

Mae’r castell ar yr A4212, 3½ milltir i’r dwyrain o Drawsfynydd.

Cerdded

Mae’r castell ar yr A4212, 3½ milltir i’r dwyrain o Drawsfynydd.

Manylion Mynediad

Hawdd. Mae esgidiau cerdded yn cael eu hargymell. Nodyn ar fynediad: Mae’r castell ar dir preifat ond mae golygfa dda i’w gweld ar ben yr hen reilffordd rhwng y Bala a Ffestiniog.

Manylion Ymarferol

Mae modd gweld y safle o’r daith gerdded gyfagos ar hyd hen reilffordd Bala-Ffestiniog, gweler www.grabyourboots.com/walks/cwm-prysor-viaduct-trawsfynydd .

Cysylltu

Cyfeiriad

ger Trawsfynydd