Chwedl yr ynys ag 20,000 o seintiau

Gorwedd cyrff nifer helaeth o ddynion sanctaidd yno yn ôl y sôn (Gerallt Gymro).

Honnir bod ynys anghysbell a sanctaidd Enlli yn safle claddu i tua 20,000 o seintiau Cymru.  Efallai bod y nifer wedi’i or-ddweud ond yn sicr mae llawer o safleoedd claddu hynafol wedi’u darganfod yma. Fe ddisgrifir yr ynys gan feirdd y ‘ffordd i’r Nefoedd a’r porth i Baradwys’; roedd tair pererindod i Abaty’r Santes Fair yn cynnig yr un iachawdwriaeth ag un bererindod i Rufain.

Mae adfeilion tŵr yr Abaty Awstinaidd o’r drydedd ganrif ar ddeg yn un o’r henebion amlycaf ar yr ynys.  Credir bod sylfaen yr abaty yn dyddio’n ôl i 516 pan sefydlodd y Llydäwr, Sant Cadfan, y gymuned gyntaf o Gristnogion Celtaidd yma. Yn y capel modern gerllaw gellir gweld carreg gerfiedig o’r nawfed ganrif gydag arysgrif wedi’i hindreulio.

Tybir mai’r hen goeden afalau geinciog ger Plas Bach yw’r unig beth sydd wedi goroesi o berllan hynafol yr abaty. Ystyria arbenigwyr heddiw bod Afal Enlli yn unigryw.  Erbyn hyn mae toriadau o’r goeden yn cael eu gwerthu i godi arian i Ymddiriedolaeth Enlli a brynodd yr ynys yn 1979 ar ôl apêl gyhoeddus.  Mae’r Ymddiriedolaeth wedi ymrwymo i ddiogelu bywyd gwyllt a threftadaeth ddiwylliannol Enlli a hyrwyddo’r ynys fel cyrchfan o harddwch naturiol i dwristiaid a chyrchfan i bererinion.

Dynodwyd yr ynys yn Warchodfa Natur Genedlaethol yn 1986.

Linciau

Ynys Enlli

• Pwynt Gwybodae-th
• Pramiau
• Teithiau Cerdded Cyfagos
• Toiledau
• Taith deulu
• Ardal Bicnic

Cyfeiriadau

Ffordd

Mae cychod yn gadael o Borth Meudwy, Aberdaron. Parcio heibio fferm Cwrt ar y chwith.

Tren

Gorsaf agosaf yw Pwllheli - 16 milltir

Bws

Bws i Aberdaron neu Bwllheli

Manylion Mynediad

Ni chaniateir cwn. Cychod yn ddibynnol ar y tywydd. Rhaid codi defnyddwyr cadair olwyn i mewn i'r gwch - argymhellir trafod o flaen llaw.

Manylion Ymarferol

Rhif Cyfeirnod Grid Llawn: SH120221 Mapiau Landranger yr Arolwg Ordnans: 123

Traveline Cymru

Sustrans

Cysylltu

Ffôn

0845 8112233

Ffôn Symudol

07971 769895

Cyfeiriad

Abaty'r Santes Fair, Ynys Enlli